INDO-IDENTITEIT EN 3DE GENERATIE

door Ruud Toorop

Beste lezer,

De inhoud van mijn hieronder opgenomen artikel met als titel: Indo-identiteit en 3^de generatie, wil ik graag met u delen. Het artikel heb ik geschreven met behulp van kennis, die ik heb verkregen uit internet, kranten, tijdschriften, boeken, persoonlijke gesprekken en uit eigen ervaring en eigen bevindingen.

Centrale vraag

Zien Indo’s van de 3^de generatie, zichzelf nog als Indo. De 3^de generatie Indo’s worden in hun uiterlijk steeds minder als Indo herkend,  zij zien er Europeser uit dan hun voorouders.

Is er nog zoiets als een Indo-identiteit bij de 3^de  generatie Indo’s en hoe geeft deze 3^de generatie daar inhoud en vorm aan.

In Nederland worden drie generaties Indo’s onderscheiden. Elke generatie verhoudt zich anders tot het gezamenlijke verleden, ieder met een eigen beleving. Deze verschillende relaties tot het verleden hebben verscheidene interpretaties van een Indo-identiteit tot gevolg.

Waar hebben het over als wij over identiteit spreken

Vaak denken wij over identiteit alsof het ons definitief gegeven zou zijn en beschermd moet worden. In de oude opvatting is identiteit een onveranderlijk kenmerk van een persoon of groep. Maar klopt deze opvatting nog met de huidige werkelijkheid. Er is steeds meer verscheidenheid in de samenleving en dat brengt uitdagingen met zich mee. Met behulp van onder andere moderne media wordt er door mensen gesleuteld aan hun identiteit, door verwijzingen, veranderingen, weglatingen en toevoegingen.

In de ingesleten opvatting heeft een etnische groep bepaalde fysieke en sociale kenmerken en vertoont de groep bepaald gedrag. De etnische identiteit wordt gebruikt om te bepalen wie er bij de groep hoort en wie niet. Deze plaatsing van mensen is meestal gebaseerd op: Karaktereigenschappen en fysieke kenmerken als huidskleur, haar, gelaatskenmerken en postuur. Gedragspatronen, zoals rituelen en traditionele gebruiken, gemeenschappelijke afkomst, gemeenschappelijke sociale- en politieke ervaringen, een gedeelde geschiedenis en gemeenschappelijke verhalen.

In dit artikel is het van belang onder meer de volgende identiteiten te onderscheiden.[1] Een online identiteit is de identiteit die mensen van een sociaal netwerk gebruiken in online gemeenschappen, zoals onder andere: Hyves en Facebook, vaak onder een pseudoniem. [2] Een sociale-identiteit is het bewustzijn van een persoon tot een bepaalde groep te behoren en door anderen als zodanig behandeld te worden. [3] Een culturele-identiteit ontstaat als een samenleving kiest voor een groeps-verbondenheid die ze zelf definieert op grond van gemeenschappelijke waarden, normen en op grond van een gemeenschappelijk verleden. [4] Een gecombineerde, multipele, of hybride-identiteit is de samensmelting van verschillende identiteiten in één identiteit. De Indo’s worden gekenmerkt door vermenging van meerdere etniciteiten en culturen. Indo’s  zijn in hun wezen uit vermenging voortgekomen. Daarom zou je kunnen zeggen dat Indo’s een hybride-identiteit hebben. Mogelijke combinaties zijn inmiddels: Indo-Indo, Indo-Belanda, Indo-Turk, Indo-Marok, Indo-Ital, Indo-Espagnol, Indo-Portugees en ga zo maar door.

Indo-identiteit 1^ste generatie

In Nederland heerste in de vijftiger jaren van de vorige eeuw de opvatting, dat cultuurverschil hetzelfde was als cultuur-achterstand. De Europese cultuur, met name de Nederlandse cultuur, was toonaangevend. Hoewel Indo’s in Nederlands Indië vanuit een Nederlandse cultuur werden opgevoed en zich Nederlander voelden, werden zij, bij hun komst in Nederland, door blank Nederland om hun Zuidoost Aziatische achtergrond als achterlijk beschouwd. De meerderheid van de 1^ste generatie Indo’s vond, in die periode, daarom de confrontatie met de eigen afkomst stuitend en pijnlijk en dat is mede de oorzaak van het zogenaamde Indische [ver-]zwijgen [betreffende het Indo-zijn, de Indo-identiteit en de Indo-cultuur].

De 1^ste generatie had ook, uit Nederlands Indië, de ingesleten gewoonte om zo min mogelijk af te wijken, met zich meegenomen. Ze waren gewend dat zij als Indo’s als onvolwaardig werden beschouwd. Maar dat ze als achterlijk werden beschouwd, was teveel voor hun. Een gekleurde Indo was minder dan een Blanke uit Nederland in de kolonie Nederlands Indië. De eigen Indo-identiteit werd bijgevolg reeds in Nederlands Indië min of meer onderdrukt. Indo’s  prenten hun kinderen daarom, van meet af aan, ook in dat zij Nederlander waren. Nederlanders zijn in aanleg blank en Indo’s hoorden vanwege hun afkomst bij de Blanken [hoe bizar dit vandaag de dag ook moge zijn].

Indo’s zijn ook altijd statusgevoelig geweest. Het motto in Nederlands Indië was, hoe witter hoe beter. Indo’s zijn gesteld op etiquette en men volgde de modetrends uit Europa op de voet. Hoe Europeser men voor de dag kwam, hoe meer mogelijkheden men had. Het is daarom zo gek nog niet, dat veel kinderen en kleinkinderen van de 1^ste generatie Indo’s, weinig Indisch in zich hebben en het vaker voorkomt dan gedacht, dat deze nazaten zich daarom veelal niet als Indo willen identificeren.

Het devies van de 1^ste generatie Indo’s in Nederland was: Ga niet in discussie met blank Nederland. Zeg niet teveel, maar zorg dat je een plaatsje verwerft in de blanke Nederlandse maatschappij en probeer het je kinderen beter naar hun zin te maken dan jezelf hebt. Alleen op kumpulans, op Pasar Malam’s of in een zeer vertrouwde omgeving, werd het zwijgen verbroken. Dan hoorde je over hoe maatschappelijk gefit werd op de Indo’s en dat mooie baantjes aan hun neus voorbij gingen, maar anderzijds werd er zeer summier over vroeger gesproken.

Indo’s waren alles kwijtgeraakt in hun moederland Nederlands Indië en wilden Nederlands Indië daarom zo snel mogelijk vergeten en zo snel mogelijk een nieuw bestaan opbouwen.

Tot overmaat van ramp, werden de nieuw gekomen Indo’s door de Nederlandse Overheid min of meer gedwongen om er nog een schepje bovenop doen. De nieuw gekomen Indo’s moesten zich de in Nederland gangbare levenswijze en het doen en laten van blank Nederland in Nederland eigen maken, om voor vol te worden aangezien en aangemerkt. Indo’s werden uit elkaar gehaald en Indo-gezinnen werden als solo-gezinnen verspreid over Nederland tussen blanke Nederlandse gezinnen geplaatst.

Aanpassen was dus zelfbehoud voor de Indo’s. Aanpassen leek voor hen de enige oplossing, maar dat leidde tot assimilatie, dat wil zeggen dat de adat werd opgegeven en de Indo’s als groep onzichtbaar werden. Zoals al eerder is gezegd, hadden Indo’s vanuit Nederlands Indië reeds de ingebouwde neiging om zich aan te passen, aan anderen en situaties, meegebracht. Maar nu moesten zij er nog een schepje bovenop doen. Het is ook niet bij hun opgekomen om blank Nederland te vragen met hun wensen rekening te houden. Indo’s mopperden maar protesteerden niet, want zij waren uit Nederlands Indië al gewend om te doen wat Blanken hun opdroegen. Dat kwam mede door hun eveneens ingebouwde neiging om zich minder te voelen dan een Blanke.  Dus namen ze het voor lief en assimileerden zij zwijgzaam, gelaten en ondergeschikt. Zo voelden zij  zich ook veilig. Zo integreerde de Indo-gemeenschap en heeft de 1^ste generatie Indo’s het schamele beetje en fragiele Indo-identiteit heel ver weg in het Indo-geheugen weggestopt.

Indo-identiteit  2^de generatie

Identiteit is identiek aan jezelf zijn, het beeld dat anderen van je hebben en jij van jezelf hebt of zou willen hebben. Indo’s zijn niet bruin en niet blank. Indo’s zijn niet Maleis en niet Europees. Indo’s zijn noch het een noch het ander en dat werd door de 1^ste generatie Indo’s in Nederland en in Nederlands Indië als negatief ervaren. Dit negatief zelfbeeld bracht de 1^ste generatie liever niet tot uiting, laat staan dat ze er trots op waren.

Door de komst van nieuwe allochtonen, in de zeventiger jaren van de vorige eeuw, die trots waren op hun identiteit, werd de 2^de generatie Indo’s wakker geschud. Die dachten toen, wat zij hebben willen wij ook. Het gemis van een Indo-bewustzijn, een Indo-identiteit werd voelbaar. De 2^de generatie Indo’s ontdekte toen dat je mag zijn wie je bent en dat je daarvoor mag uitkomen. De 2^de generatie Indo’s is toen naarstig op zoek gegaan naar de weggestopte, onderdrukte, vergeten, schamele en fragiele Indo-identiteit. Zij vonden een Indo-culturele-identiteit vol gaten terug. Zij hebben geprobeerd de gaten op te vullen en om een eigen Indo-identiteit bij Mede-Indo’s aan te wakkeren.

Een culturele-identiteit is in aanleg opgebouwd en bijgesteld door voorgaande generaties. Het heeft een kwaliteit die we willen doorgeven, die we willen uitbouwen en waarvan we niet willen dat het ondermijnd wordt. De schamele en fragiele Indo-culturele-identiteit werd helaas door de eerste generatie weggestopt. Daarom wilden de 2^de generatie Indo’s van de Indo’s weer Indo’s maken en de Indo-culturele-identiteit een gezicht, lichaam, handen en voeten geven. Met behulp van foto’s, souvenirs, films, boeken, prenten, flarden van eigen herinneringen, interpretaties  van “toen vroeger” en praten met de 1^ste generatie, is een selectie gemaakt. De de 2^de generatie Indo’s heeft artistiek werk verricht, door zo goed en zo kwaad als het kon een bloemlezing met Oneliners van kenmerken van de Indo-identiteit op te stellen. Zie hiervoor op de Indo-roots Hyves de topic met als titel: Typisch Indo/Indisch-zijn is……..

Indo-identiteit  3^de generatie

De 3^de generatie Indo’s is lid van vele  Indo-internet-forums en Indo-discussie-forums. Zij zwerven rond in de veelheid van ideeën, technieken en disciplines op het Internet. Zij denken na hoe zij hun Indo-culturele identiteit met betrekking tot hun lifestyle kunnen samenstellen. De nieuwe media bieden instrumenten aan om zelf een identiteit samen te stellen en/of een bestaande identiteit te veranderen; om een mooi [virtueel] zelfportret te maken. Indo’s vanaf de 3^de generatie, de Indo-jongeren, die in Nederland zijn geboren zijn net “rollingstones”. Zij rollen van het ene Indo-internet-forum naar het andere Indo-internet-forum, chatten en sociaal netwerken met elkaar, met hun cyber-vrienden.

Deze Rollingstone-Indo’s, deze Indo-jongeren houden zich ook diepgaand bezig met hun afkomst, met hun Indo-roots. Zo langzamerhand weten zij meer over de Indo-roots dan hun voorouders. Zij identificeren zich ook meer met het Indo-zijn dan hun voorouders. In de beleving van de Rollingstone-Indo’s zijn hun voorouders, teveel bezig geweest met het verhollandsen met het verblanken. De Rollingstone-Indo’s vinden daarom ook dat hun voorouders zichzelf voorbij zijn geschoten.

De 3^de generatie Indo’s verzet zich tegen denkpatronen in termen van: goed/fout, mooi/lelijk, groot/klein, voor/tegen, blank/gekleurd, etc. In hun denkwereld  zijn er veel in- en uitgangen, onderling verbonden door een steeds bewegend netwerk van vertakkingen en kronkels. Eigen aan hun Indo-netwerk is: Durven het ondenkbare te denken. Ideeën laten herboren worden. Komen tot een Indo-identiteit vanuit je eigen maatstaven.

Online-vormen van communicatie en zelfpresentatie worden beschouwd als technische realisatie van de samenstelling van een identiteit in de huidige tijd. De virtuele wereld van computers biedt de 3^de generatie Indo’s oneindig veel meer mogelijkheden om hun Indo-identiteit samen te stellen dan in de fysieke wereld. Nota bene: Er is ook webpagina van Pelita met als titel: Virtueel Indië, www.virtueelindie.nl.

Indo-jongeren treffen elkaar vooral op het internet, maar fysiek ook op Asian Party’s en I Love Indo [ILI] party’s. De manier waarop Indo-jongeren invulling geven aan hun etniciteit, lijkt op de wijze waarop Amerikaanse jongeren, met West-Europese roots dat doen. Daar worden ook de roots benadrukt en vullen zij dat op hun eigen manier in en verzinnen er van alles bij. De wereld wordt zo zoetjes aan een culturele stamppot en mensen gaan in hun gedrag steeds meer op elkaar lijken. Zodoende neemt de behoefte om zich van anderen te onderscheiden toe.

Rollingstone-Indo’s worden door derden niet meer herkend als Indo’s, omdat ze meer op Europeanen lijken dan op Zuidoost Aziaten. Door hun gemengde afkomst, kunnen Indo-jongeren creatief omgaan met hun verschillende cultuurachtergronden. Indo-jongeren spreken nu bij voorkeur over Eurasian in plaats van Indo. Op deze manier sluit je niemand uit. Indo-jongeren blijven ook niet hangen aan nostalgie en wat er is gebeurd. Zij geven op eigentijdse wijze een nieuwe invulling aan het Indo-zijn. Een verschil met de oudere generaties is dat ze trots zijn op hun identiteit en dat willen ze ook uitdragen.

Rollingstone-Indo’s vinden Indo-zijn vet cool. Indo-zijn in de 21^ste eeuw is trendgevoelig en Rollingstone-Indo’s staan ook op gepaste afstand van het tempo-doeloe-gevoel. Zij weten ervan en houden er ook rekening mee. Voor Rollingstone-Indo’s is cultuur niet statisch, het is dynamisch. Het gaat dus om cultuurontwikkeling en niet om cultuurbehoud.

Indo-zijn is voor Indo-jongeren vooral een life-style, een manier van leven geworden. Er is zeker wel een Indo-bewustzijn, maar die zetten Indo-jongeren op een creatieve manier om in leuke en mooie dingen. Het gaat dan over mode, kunst, muziek en uitgaan, allemaal veel vrijblijvender. Ze zijn ook niet, zoals andere etnische jongeren, gepusht om zich met het Indo-zijn bezig te zijn. Het is bij de Rollingstone-Indo’s spontaan gegaan.

Voor Rollingstone-Indo’s heeft het Indonesia van nu, weinig te maken met het Nederlands Indië van toen, waar de 1^ste generatie Indo’s, hun opa’s en oma’s, uit vertrokken zijn. Dat was het land van Ooit, de samenleving die achter de horizon is verdwenen, het Rijk van Verleden. De Indo-cultuur is ook een cultuur, die geografisch geen aanwijsbare plaats heeft in Nederland, behalve misschien op de Pasar Malam.

Conclusie

De Rollingstone-Indo’s, de 3^de generatie Indo’s zijn trots dat ze Indo-roots hebben, komen daarvoor uit en dragen dat ook uit. Dat alles in tegenstelling tot de 1^ste generatie Indo’s, die het Indo-zijn, als een geheim, verborgen in hun geheugen, bij zich droegen en de 2^de generatieIndo’s, die nog niet goed wisten hoe je met Indo-zijn moest omgaan, maar door de komst van andere nieuwe allochtonen een duwtje in de rug hebben gekregen. De 2^de generatie heeft toen een bloemlezing met Oneliners van  Indo-kenmerken opgesteld. De 3^de generatie heeft op eigentijdse wijze invulling gegeven aan het Indo-zijn, dat anders is dan dat van de 1^ste en 2^de generatie, maar toch een Indo-karakter heeft. Leve de Indo en het Indisch-zijn.

Salam Halus,

Ruud Toorop